Áp xe não do amip là một bệnh lý thường gặp ở các nước có khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, môi trường kém vệ sinh và điều kiện kinh tế xã hội còn hạn chế.

1. Nguyên nhân gây áp xe não do amip

Áp xe não do amip là bệnh lý do đơn bào Entamoeba histolytica gây ra. Ban đầu khi cơ thể nhiễm amip sẽ xuất hiện những tổn thương đặc trưng là viêm loét niêm mạc dạ dày đại tràng khiến người bệnh bị kiết lỵ.

Nếu bệnh không được điều trị sẽ gây ra các biến chứng. Amip sẽ theo đường mạch máu từ các tổn thương ở đại tràng đi vào tĩnh mạch, vòng tuần hoàn và đi tới não. Khi não bị nhiễm vi khuẩn và gây mủ sẽ tạo thành ổ áp xe ở một trong những vị trí như: ngoài màng cứng, dưới màng cứng và trong não. Thông thường, amip sẽ gây ra các ổ áp xe ở 2 bán cầu đại não.

Ngoài ra, có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc áp xe não do amip như:

• Người lớn tuổi (từ 60-70 tuổi).
• Người sinh sống ở môi trường không đảm bảo vệ sinh, ăn uống không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Phụ nữ thường có nguy cơ mắc cao hơn nam giới.

  2. Triệu chứng áp xe não do amip

  Ở giai đoạn đầu, bệnh rất khó phát hiện, và khi đã phát hiện thường bệnh đã có biến chứng và dễ gây tử vong. 

  Khi áp xe phát triển trong một vài tuần cũng sẽ gây ra các biểu hiện như:

• Cảm thấy trong người khó chịu và ảnh hưởng đến khả năng phản xạ, dễ nhầm lẫn.
• Khả năng vận động kém đi do chức năng cơ bắp suy giảm.
• Nôn hoặc buồn nôn.
• Sốt cao, sốt kéo dài.
• Với trẻ nhỏ có thể xảy ra hiện tượng nôn, khóc nhiều, phồng thóp, tay chân co cứng.
• Có cảm giác ớn lạnh.
• Thị lực suy giảm.

  Trong trường hợp áp xe nặng lên sẽ gây ra các hội chứng do tăng áp lực nội sọ như:

• Đau đầu dữ dội.
• Nôn, buồn nôn.
• Nhiễm trùng, nhiễm độc ở nhiều mức độ khác nhau.
• Các triệu chứng thần kinh đi kèm phụ thuộc vào vị trí tổn thương ở não.

  3. Áp xe não do amip có lây không?

  Áp xe não do amip không phải là bệnh truyền nhiễm từ người này sang người khác. Tuy nhiên, nếu người thân hoặc người sống chung với bạn bị áp xe não do amip, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh liên quan đến amip và cần thăm khám, tầm soát.

  

  Hình ảnh chụp não của một ca bệnh áp xe não do amip.

  4. Phòng ngừa áp xe não do amip

  Áp xe não do amip là bệnh lý nguy hiểm do vậy cần đề cao việc phòng ngừa. Chủ yếu mọi người cần lưu ý vấn đề vệ sinh và ăn uống hàng ngày. Để giảm nguy cơ mắc bệnh, mọi người có thể thực hiện những phương pháp sau:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng nhất là trước, sau khi ăn uống và đi vệ sinh.
• Người trồng rau củ quả, nông phẩm không dùng phân tươi để bón cây.
• Xử lý nguồn phân để không bị lây nhiễm vào nguồn nước sử dụng
• Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm bằng cách ăn chín uống sôi, không ăn các thực phẩm sống như gỏi. Nếu ăn rau sống cần đảm bảo nguồn gốc và cách chế biến. Khi sử dụng các sản phẩm rau củ quả để ăn trực tiếp cần khử trùng, rửa sạch sẽ hoặc có thể dùng các sản phẩm rửa có tia cực tím để diệt kén amip
• Người được chẩn đoán có kén amip phải điều trị dứt điểm.

  5. Cách điều trị áp xe não do amip

  Áp xe não do amip là bệnh lý nguy hiểm, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho người bệnh thậm chí tử vong.

  Để điều trị áp xe não do amip, các bác sĩ sẽ áp dụng cả nội khoa và ngoại khoa. Hiệu quả điều trị sẽ phải phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: thể trạng người bệnh, giai đoạn phát triển của bệnh… Việc điều trị cho người bệnh cần được tiến hành sớm để hạn chế các biến chứng nguy hiểm.

  Các phương pháp điều trị áp xe não do amip gồm:

• Sử dụng thuốc đặc trị, thuốc diệt amip.
• Sử dụng các phương pháp nhằm loại bỏ mủ khi đã hình thành (chọc hút, dẫn lưu mủ).
• Thuốc kháng sinh kết hợp.
• Phẫu thuật ổ áp xe trong một số trường hợp: không đáp ứng điều trị, ổ áp xe có khí hoặc có nguy cơ vỡ, làm tăng áp lực nội sọ…

Trong trường hợp bệnh nhân xuất hiện hôn mê, bán hôn mê, co giật và tắc nghẽn đường thở cần phải thở máy bằng nội khí quản.

Trên thực tế áp xe não do amip thường dễ nhầm lẫn với viêm màng não ở giai đoạn đầu do vậy dễ điều trị không đúng phác đồ. Tỷ lệ tử vong đối với bệnh nhân áp xe não do amip khá cao, di chứng để lại nặng nề. Sau khi điều trị người bệnh khó có thể phục hồi lại hoàn toàn. Việc chẩn đoán và điều trị sớm có ý nghĩa quan trọng đối với sự sống của người bệnh.

BSCKI Nguyễn Tiến Quân

Khoa Ngoại thần kinh- Bệnh viện 19-8